مقایسه اثربخشی درمان متمرکز بر هیجان و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر آثار سوگ و استرس والدگری همسران شهید مدافع حرم
کلمات کلیدی:
آثار سوگ, استرس والدگری, درمان متمرکز بر هیجان, شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی, همسران شهید مدافع حرمچکیده
هدف: هدف پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی درمان متمرکز بر هیجان و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر آثار سوگ و استرس والدگری در همسران شهید مدافع حرم بود. روش‌شناسی: این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون–پس‌آزمون با دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری شامل تمامی همسران شهید مدافع حرم ساکن تهران در سال 1403 بود که فهرست آنان از بنیاد شهید دریافت گردید. از بین 100 نفر واجد شرایط، 30 نفر از طریق نمونه‌گیری هدفمند بر اساس نمرات بالا در مقیاس‌های سوگ و استرس والدگری انتخاب و به‌صورت تصادفی در سه گروه قرار گرفتند. گروه‌های آزمایش به ترتیب تحت درمان متمرکز بر هیجان (12 جلسه 120 دقیقه‌ای) و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (8 جلسه 150 دقیقه‌ای) قرار گرفتند. ابزارهای پژوهش شامل سیاهه آثار سوگ هوگان (2001) و پرسشنامه استرس والدگری بری و جونز (1995) بود. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری (MANCOVA) در نرم‌افزار SPSS نسخه 26 تحلیل شدند. یافته‌ها: نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که هر دو مداخله درمانی به‌طور معناداری موجب کاهش آثار سوگ (F=50.28, η²=0.715, p<0.001) و استرس والدگری (F=5.92, η²=0.228, p<0.01) نسبت به گروه کنترل شدند. آزمون تعقیبی بونفرونی نشان داد تفاوت معناداری میان دو گروه مداخله وجود ندارد (p>0.05)، به این معنا که اثربخشی درمان متمرکز بر هیجان و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی در کاهش آثار سوگ و استرس والدگری مشابه بود. نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان دادند که هر دو رویکرد درمانی هیجان‌مدار و شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی در کاهش آثار سوگ و استرس والدگری مؤثرند و می‌توانند به‌عنوان رویکردهای مکمل در بهبود سازگاری روانی و کاهش پیامدهای منفی سوگ در همسران شهدا مورد استفاده قرار گیرند.
دانلودها
مراجع
Abudayya, A., Bruaset, G. T. F., Nyhus, H. B., Aburukba, R., & Tofthagen, R. (2023). Consequences of war-related traumatic stress among Palestinian young people in the Gaza Strip: A scoping review. Mental Health & Prevention, 32, 200305. https://doi.org/10.1016/j.mhp.2023.200305
American Psychiatric, A. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425787
Ansar, N. (2024). Emotion-focused skills training for parents-a narrative review. Person-Centered & Experiential Psychotherapies, 23(3), 296–307. https://doi.org/10.1080/14779757.2024.2327993
Bryant, R. A., Azevedo, S., Yadav, S., Cahill, C., Kenny, L., Maccallum, F., & Dawson, K. S. (2024). Cognitive behavior therapy vs mindfulness in treatment of prolonged grief disorder: A randomized clinical trial. JAMA Psychiatry, 81(7), 646–654. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2024.0432
Caetano, B., Chorão, A., Alves, S., Canavarro, M. C., & Pires, R. (2024). Mindfulness-based interventions for parents: A systematic review of target groups, effects, and intervention features. Mindfulness, 15(10), 2429–2447. https://doi.org/10.1007/s12671-024-02451-1
Chilwalo, N. B., Rantho, K. M., & Matlakala, F. K. (2025). Influence of natural hazards on farmers' livelihoods and mental health in the Southern African development community: a scoping review. Natural Hazards, 1–22. https://doi.org/10.1007/s11069-025-07243-x
Chudzicka-Czupala, A., Hapon, N., Chiang, S. K., Zywiolek-Szeja, M., Karamushka, L., Lee, C. T., & Chen, Y. L. (2023). Depression, anxiety and post-traumatic stress during the 2022 Russo-Ukrainian war, a comparison between populations in Poland, Ukraine, and Taiwan. Scientific reports, 13, 3602. https://doi.org/10.1038/s41598-023-28729-3
Crane, R. (2017). Mindfulness-based cognitive therapy: Distinctive features (2nd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315627229
England Mason, G. (2024). Emotion focused parenting interventions: Theoretical perspectives, supporting evidence, and future directions.
Fang, Z., Liu, X., Zhang, C., Lachman, J. M., & Qiao, D. (2024). Parenting interventions that promote child protection and development for preschool-age children with developmental disabilities: A global systematic review and meta-analysis. Trauma, Violence, & Abuse, 25(3), 2128–2142. https://doi.org/10.1177/15248380231207965
Farley, R., de Diaz, N. A. N., Emerson, L. M., Simcock, G., Donovan, C., & Farrell, L. J. (2024). Mindful parenting group intervention for parents of children with anxiety disorders. Child Psychiatry & Human Development, 55(5), 1342–1353. https://doi.org/10.1007/s10578-023-01492-2
Gamoneda, J., Jódar, R., & Timulak, L. (2025). Emotion-Focused Therapy's Empty-Chair Task for Complicated Grief: An Open Trial. Journal of Loss and Trauma, 1–22. https://doi.org/10.1080/15325024.2025.2548238
Gholami, S., Keshavarzi, F., Mohammadkhani, P., & Hasani, F. (2022). The effectiveness of emotion-focused therapy on cognitive emotion regulation and self-criticism among adolescent girls experiencing parental divorce grief. Journal of New Psychological Researches, 17(67), 187–196. https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_15293.html
Goldman, R. N., & Greenberg, L. S. (2015). Case formulation in emotion-focused therapy: Co-creating clinical maps for change. American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/14523-000
Greenberg, L., & Tomescu, L. R. (2017). Supervision essentials for emotion-focused therapy. American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/15966-000
Huang, Y., Chen, S., & Li, Y. (2021). Mindfulness, cognitive distancing, and emotion regulation: The mediating role of acceptance. Frontiers in psychology, 12, 643123. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.643123
Keykha, Z., Arab, A., & Karbalai Herofteh, F. S. (2025). The Effectiveness of Mindfulness-Based Stress Intervention on Grief Experience and Social Isolation Among Martyrs' Spouses. Journal of Assessment and Research in Applied Counseling (JARAC), 7(3), 1–8.
Killikelly, C., & Maercker, A. (2017). Prolonged grief disorder for ICD-11: the primacy of clinical utility and international applicability. European Journal of Psychotraumatology, 8(sup6), 1476441. https://doi.org/10.1080/20008198.2018.1476441
Kokun, O., & Bezverkhyi, O. (2024). Ukrainian students' personal resources and resistance to war stress: A cross-sectional survey. Journal of Loss and Trauma, 29(8), 976–993. https://doi.org/10.1080/15325024.2024.2325084
Matiz, A., Chiesa, A., D'Antoni, F., Barbieri, R., & Crescentini, C. (2025). Training for Mindfulness Teachers: Benefits for Mindfulness, Well-being, and Emotion Regulation. Mindfulness, 1–12. https://doi.org/10.1007/s12671-025-02520-z
Miller, K. E., & Rasmussen, A. (2017). The mental health of civilians displaced by armed conflict: an ecological model of refugee distress. Epidemiology and Psychiatric Sciences, 26(2), 129–138. https://doi.org/10.1017/S2045796016000172
Nikneshan, S., Golparvar, M., Abedi, A., Nasri, P., & Famouri, F. (2020). The effectiveness of cognitive-behavioral play therapy and resilience-based play therapy on parental stress in children with functional abdominal pain. Razi Journal of Medical Sciences, 27(5), 86–97. https://ijrn.ir/article-1-522-fa.html
Renati, R., Pfeiffer, S., & Bonfiglio, N. S. (2025). Predictors of parental stress in families with gifted children: The role of cognitive and emotional challenges. Gifted Education International, 41(1), 112–136. https://doi.org/10.1177/02614294241300245
Roche, N., Darzins, S., Oakman, J., & Stuckey, R. (2025). Worker experiences of the work health and safety impacts of exposure to dying and death in clinical settings: A qualitative scoping review. OMEGA-Journal of Death and Dying, 90(3), 1193–1228. https://doi.org/10.1177/00302228221117902
Rusu, P. P., Candel, O. S., Bogdan, I., Ilciuc, C., Ursu, A., & Podina, I. R. (2025). Parental Stress and Well-Being: A Meta-analysis. Clinical Child and Family Psychology Review, 1–20. https://doi.org/10.1007/s10567-025-00515-9
Sharbanee, J. M., & Greenberg, L. S. (2023). Emotion-focused therapy for grief and bereavement. Person-Centered & Experiential Psychotherapies, 22(1), 1–22. https://doi.org/10.1080/14779757.2022.2100813
Shear, M. K., Ghesquiere, A., & Glickman, K. (2013). Bereavement and complicated grief. Current psychiatry reports, 15(11), 1–7. https://doi.org/10.1007/s11920-013-0406-z
Simon, N., Lewis, C. E., Smallman, K., Brookes-Howell, L., Roberts, N. P., Kitchiner, N. J., & Bisson, J. I. (2023). The acceptability of a guided internet-based trauma-focused self-help programme (Spring) for post-traumatic stress disorder (PTSD). European Journal of Psychotraumatology, 14(2), 2212554. https://doi.org/10.1080/20008066.2023.2212554
Simon, N. M., & Shear, M. K. (2024). Prolonged grief disorder. New England Journal of Medicine, 391(13), 1227–1236. https://doi.org/10.1056/NEJMcp2308707
Stroebe, M., & Schut, H. (1999). The dual process model of coping with bereavement: Rationale and description. Death Studies, 23(3), 197–224. https://doi.org/10.1080/074811899201046
Tang, S., Peng, W., Qian, X., & Chen, Y. (2024). Healing grief-an online self-help intervention programme for bereaved Chinese with prolonged grief: study protocol for a randomised controlled trial. European Journal of Psychotraumatology, 15(1), 2323422. https://doi.org/10.1080/20008066.2024.2323422
Wang, T., & Cheng, H. (2025). Factors Influencing Parental Engagement in Preschool Children: A Study Based on the Parenting Process Model. SSRN, 5136480. https://doi.org/10.2139/ssrn.5136480
Watson, J., Timulak, L., & Greenberg, L. S. (2019). Emotion-focused therapy for generalized anxiety disorder. American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000112-014
White, C., & Fessler, D. M. (2018). An evolutionary account of vigilance in grief. Evolution, Medicine, and Public Health, 2018(1), 34–42. https://doi.org/10.1093/emph/eox018
Zargarinejad, G., Shortt, J. W., Eddy, J. M., Ebadi Zare, S., Gharraee, B., Farahani, H., & Shirazi, E. (2025). A Randomized Clinical Trial Comparing the Effectiveness of Emotion-Focused and Behavioral Parent Training in Families of School-aged Children with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. Child Psychiatry & Human Development, 1–16. https://doi.org/10.1007/s10578-025-01868-6
Zhao, J., Sohn, A., & Tadros, E. (2025). Disability and infidelity with a cross-cultural couple: An emotionally focused therapy case study. Person-Centered & Experiential Psychotherapies, 24(2), 130–152. https://doi.org/10.1080/14779757.2024.2402694
Zitzmann, J., Rombold-George, L., Rosenbach, C., & Renneberg, B. (2024). Emotion regulation, parenting, and psychopathology: A systematic review. Clinical Child and Family Psychology Review, 27(1), 1–22. https://doi.org/10.1007/s10567-023-00452-5
دانلود
چاپ شده
نسخه ها
- ۱۴۰۴/۰۸/۲۱ (4)
- ۱۴۰۴/۰۸/۲۱ (3)
- ۱۴۰۴/۰۸/۱۹ (2)
- ۱۴۰۵/۰۱/۲۰ (1)
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 زهرا سروی, نوشین پردلان , سیمین حسینیان (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
