پویایی روانشناختی در اختلال های خلقی

اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر مشکلات خواب و تجربه درد در سالمندان

محیا برومند

, محمد رضا خدابخش *

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی درمان شناختی-رفتاری بر مشکلات خواب و تجربه درد در سالمندان بود. روش‌شناسی: این تحقیق از نوع آزمایشی با پیش‌آزمون-پس‌آزمون و گروه کنترل با پیگیری انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمام سالمندان شهر مشهد در سال 1403 بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده، 30 نفر انتخاب شدند و به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش تحت مداخله درمان شناختی-رفتاری قرار گرفت، در حالی که گروه کنترل هیچ درمانی دریافت نکرد. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه کیفیت خواب پترزبورگ و پرسشنامه درد مک‌گیل بودند. درمان شناختی-رفتاری با توجه به پروتکل رایت و همکاران (2006) در 8 جلسه 90 دقیقه‌ای به صورت هفتگی اجرا شد. پس از پایان درمان، آزمودنی‌ها دوباره پرسشنامه‌ها را تکمیل کردند و پیگیری سه‌ماهه انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که درمان شناختی-رفتاری در کاهش مشکلات خواب و درد سالمندان مؤثر بوده و اثرات آن در پیگیری سه ‌ماهه پایدار باقی ماند (05/0>p). نتیجه‌گیری: این پژوهش به تأثیر مثبت درمان شناختی-رفتاری بر بهبود کیفیت خواب و کاهش درد در سالمندان اشاره دارد و برای استفاده از این روش درمانی در مداخلات سالمندی توصیه می‌شود.

بررسی و مقایسه اثربخشی موسیقی درمانی مبتنی بر آموزش موسیقی با رویکرد ارف شول‌ورک بر کاهش اضطراب و افسردگی کودکان

محمدرضا ممتحن

, علی ناصری *

هدف: هدف از این پژوهش، بررسی اثربخشی موسیقی درمانی مبتنی بر آموزش موسیقی با رویکرد ارف شول‌ورک بر کاهش اضطراب و افسردگی کودکان بود. روش‌شناسی: پژوهش حاضر، نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون همراه با گروه کنترل و پیگیری دوماهه انجام شد. جامعه آماری شامل کودکان 8 تا 10 ساله شهر شیراز بود که از میان آن‌ها 80 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و به صورت غربالگری انتخاب شدند. پس از ریزش نمونه، 78 آزمودنی به‌صورت قرعه‌کشی در دو گروه آزمایش و کنترل 39 نفری قرار گرفتند. گروه آزمایش طی 8 جلسه 120 دقیقه‌ای با استفاده از پروتکل پژوهشگر ساخته، تحت آموزش موسیقی قرار گرفت و گروه کنترل هیچگونه آموزشی دریافت نکرد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه DASS-Y نسخه کودکان و نوجوانان ایرانی بود. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS-26 و آزمون‌های تحلیل کوواریانس تک‌متغیره و چندمتغیره و آزمون T زوجی انجام شد. یافته‌ها: یافته‌ها گویای آن بود که مداخلۀ موسیقی‌درمانی موجب کاهش معنادار در سطح اضطراب و افسردگی شرکت‌کنندگان در زمان‌های پس‌آزمون و پیگیری شد (05/0>P). همچنین، بین اثربخشی مداخله بر کاهش اضطراب و افسردگی تفاوت معناداری مشاهده شد (05/0>P). میزان اثربخشی بر کاهش اضطراب بیشتر از تأثیر آن بر کاهش افسردگی بود. نتیجه‌گیری: آموزش موسیقی با رویکرد ارف شول‌ورک می‌تواند به‌عنوان روشی کارآمد برای کاهش اضطراب و افسردگی کودکان مورد استفاده قرار گیرد و به بهبود سلامت روان آنان کمک کند. متخصصان سلامت روان کودک می‌توانند از این مداخله در کنار سایر رویکردهای درمانی برای کاهش سطح اضطراب و افسردگی کودکان بهره بگیرند.

اثربخشی طرحواره درمانی بر کمال گرایی و استرس انتظارات تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم

مونس منصوری

; الهه صادقی *

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی طرحواره درمانی بر کمال گرایی و استرس انتظارات تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم انجام شد. روش‌شناسی: این پژوهش نیمه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسط دوم شهرستان تنکابن در سال تحصیلی 1404-1403 بودند. نمونه پژوهش حاضر 30 نفر از افراد جامعه بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) به صورت تصادفی جایگزین شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه کمال گرایی مثبت و منفی تری-شورت و همکاران (1995) و پرسشنامه استرس انتظارات تحصیلی انگ و هوان (2006) بود. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از تحلیل کوواریانس چند متغیره (مانکووا) و تک متغیره (آنکووا در متن مانکووا) استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تفاوت آماری معنی داری در پس ازمون دو گروه ازمایش و کنترل از نظر میانگین نمرات متغیرهای کمال گرایی مثبت، کمال گرایی منفی و استرس انتظارات تحصیلی دارد (001/0>P). نتیجه‌گیری: به این صورت که طرحواره درمانی سبب افزایش کمال گرایی مثبت و کاهش کمال گرایی منفی و استرس انتظارات تحصیلی دانش آموزان شد.

تدوین مدل شکست تحصیلی بر اساس اهمال کاری تحصیلی و فرسودگی تحصیلی با میانجی‌گری ذهن آگاهی

نیما سبلانی طالشمکائیل

, امیر پناه علی *

, رحیم بدری گرگری

, سیدداوود حسینی نسب

هدف: هدف اصلی این پژوهش تدوین مدل شکست تحصیلی براساس اهمال کاری تحصیلی و فرسودگی تحصیلی با میانجی‌گری ذهن آگاهی است. روش‌شناسی: روش پژوهش معادلات ساختاری متشکل از چهار متغیر: اهمال کاری تحصیلی و فرسودگی تحصیلی به عنوان متغیرهای مستقل، متغیر ذهن آگاهی به عنوان متغیر میانجی و متغیر شکست تحصیلی به عنوان متغیر وابسته مورد ارزیابی قرار گرفت. در این تحقیق از پرسشنامه‌های اهمال کاری تحصیلی سولومون و راثبلوم (۱۹۸۴)، فرسودگی تحصیلی برسو و همکاران (1997)، ذهن آگاهی بائر و همکاران (۲۰۰۶) استفاده شد. شرکت کنندگان‌ها به تعداد 510 نفر از دانش آموزان دختر و پسر دوره دوم متوسطه شهر اردبیل که شکست تحصیلی را تجربه کرده اند و یا در انتظار شکست تحصیلی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. یافته‌ها: نتیج نشان داد که در بررسی اثرات مستقیم اهمال کاری تحصیلی و فرسودگی تحصیلی اثر مستقیم، منفی و معناداری بر ذهن آگاهی دارد (001/0=p). اهمال کاری تحصیلی و فرسودگی تحصیلی بر شکست تحصیلی تأثیر مستقیم، مثبت و معناداری دارد(001/0=p). ذهن آگاهی بر شکست تحصیلی تأثیر مستقیم، منفی و معناداری دارد(001/0=p). هم چنین در بررسی اثرات غیر مستقیم: اهمال کاری تحصیلی و فرسودگی تحصیلی بر شکست تحصیلی با میانجی گری ذهن آگاهی اثر غیرمستقیم، مثبت و معنادار دارد(001/0=p). نتیجه‌گیری: در نهایت مدل شکست تحصیلی براساس اهمال کاری تحصیلی و فرسودگی تحصیلی با میانجی‌گری ذهن آگاهی از برازش مناسبی برخوردار بود.

طراحی الگوی پرورش خلاقیت برای دانش‌آموزان دوره متوسطه اول در درس جغرافیا استان ذی‌قار با رویکرد داده‌بنیاد نوظهور

أمجد فنجان هويدي هویدي

, عباس خورشیدی *

, رنا غانم حامد حامد

, نرگس سعیدیان خوراسگانی

هدف: هدف این پژوهش، طراحی الگوی پرورش خلاقیت برای دانش‌آموزان دوره متوسطه اول در درس جغرافیای استان ذی‌قار عراق با استفاده از رویکرد داده‌بنیاد نوظهور است. روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کیفی و از نظر هدف کاربردی است که با رویکرد داده‌بنیاد نوظهور انجام شد. جامعه آماری شامل خبرگان حوزه تعلیم و تربیت و روانشناسی بود که با نمونه‌گیری نظری و تا رسیدن به اشباع نظری، ۱۵ نفر از آن‌ها انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود و تحلیل داده‌ها طی مراحل کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. سپس ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های الگو با مشارکت خبرگان نهایی‌سازی، اولویت‌بندی و اعتباریابی شد. یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که الگوی پرورش خلاقیت دارای ۴ بعد اصلی (سازمانی، آموزشی، نیروی انسانی، اجتماعی/اقتصادی)، ۱۴ مؤلفه و ۱۰۲ شاخص است. مؤلفه‌های مهم شامل فرهنگ سازمانی، ساختار، برنامه‌ریزی آموزشی، محتوای درسی، روش تدریس، ارزشیابی، تجهیزات آموزشی، خانواده، دانش‌آموز، معلمان، مدیران، رسانه، منابع مالی و اثربخشی اجتماعی بودند. بیشترین اولویت بر مؤلفه‌هایی چون فرهنگ سازمان، برنامه‌ریزی، خانواده و رسانه قرار گرفت. نتیجه‌گیری: الگوی پیشنهادی می‌تواند در تدوین سیاست‌های آموزشی مؤثر برای پرورش خلاقیت در درس جغرافیا مورد استفاده قرار گیرد. توجه به ابعاد سازمانی، زیرساخت‌های آموزشی، تقویت عوامل انسانی و فراهم‌سازی شرایط اجتماعی-اقتصادی مناسب از الزامات تحقق این الگو است. این پژوهش با ارائه مدلی بومی‌شده، می‌تواند راهگشای بهبود نظام آموزشی و تربیت نیروی انسانی خلاق در سطح متوسطه باشد.

اثربخشی پروتکل شفقت به خود ذهن‌آگاه بر اساس تجربه زیسته نوجوانان مبتلا به رفتارهای خودآسیب‌رسان بر تصویر بدنی و سلامت معنوی

الهام فلاح منش

, محمد قمری *

, سمیرا وکیلی

, مرضیه غلامی توران پشتی

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی پروتکل شفقت به خود ذهن‌آگاه مبتنی بر تجربه زیسته بر بهبود تصویر بدنی و سلامت معنوی در نوجوانان دارای رفتارهای خودآسیب‌رسان بود. روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری پنج‌ماهه بود. جامعه آماری شامل نوجوانان 13 تا 17 ساله مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره شهر تهران بود که دارای رفتارهای خودآسیب‌رسان بودند. 30 نفر به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه 15 نفر) گمارده شدند. گروه آزمایش طی 10 جلسه 90 دقیقه‌ای تحت مداخله مبتنی بر پروتکل شفقت به خود ذهن‌آگاه قرار گرفت. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه چندبعدی تصویر بدنی و پرسشنامه سلامت معنوی الیسون و پالوتزین بود. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی در نرم‌افزار SPSS-27 تحلیل شدند. یافته‌ها: تحلیل آماری نشان داد که اثر گروه، زمان و تعامل گروه × زمان برای متغیرهای تصویر بدنی و سلامت معنوی معنادار بود (p < 0.001). نتایج آزمون بونفرونی نیز نشان داد که در گروه آزمایش، تفاوت بین پیش‌آزمون و پس‌آزمون و نیز پیش‌آزمون و پیگیری در هر دو متغیر معنادار بوده است (p < 0.001)، در حالی که در گروه کنترل هیچ تفاوت معناداری مشاهده نشد. نتیجه‌گیری: پروتکل شفقت به خود ذهن‌آگاه مبتنی بر تجربه زیسته می‌تواند به‌طور معناداری موجب بهبود تصویر بدنی و ارتقاء سلامت معنوی در نوجوانان دارای رفتارهای خودآسیب‌رسان شود و اثرات آن تا پنج ماه پس از مداخله نیز پایدار باقی بماند.

فرا تحلیل اثربخشی درمان‌های مبتنی بر ذهن آگاهی بر اختلال عملکرد جنسی زنان

ساجده بهتاج

, شهرام وزیری *

, سارا هاشمی

هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر درمان‌های مبتنی بر ذهن آگاهی بر عملکرد جنسی زنان با استفاده از روش فرا تحلیل است. روش‌شناسی: پژوهش حاضر از نوع فرا تحلیل است که به‌منظور ترکیب و تجزیه‌وتحلیل نتایج پژوهش‌های مختلف انجام‌شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی پژوهش‌هایی است که تأثیر درمان‌های مبتنی بر ذهن آگاهی بر اختلال عملکرد جنسی زنان را بررسی کرده‌اند و در پایگاه‌های Magiran و SID منتشرشده‌اند. جستجوی مقالات در فاصله زمانی 1393 تا 1403 انجام گرفت. برای گردآوری داده‌ها از فرم کاربرگ فرا تحلیل استفاده شد که شامل اطلاعاتی همچون شناسه پژوهش، مشخصات نمونه، و شاخص‌های آماری بود. با غربال مطالعات درنهایت 23 مطالعه وارد تحلیل نهایی شد. یافته‌ها: نتایج فرا تحلیل نشان داد که درمان‌های مبتنی بر ذهن آگاهی تأثیر مثبت و معناداری بر عملکرد جنسی زنان دارند. اندازه اثر در مدل‌های ثابت و تصادفی به ترتیب 22/1 و 45/1 به دست آمد که نشان‌دهنده تأثیر مثبت و متوسط درمان‌های مبتنی بر ذهن آگاهی است. همچنین، نتایج تحلیل‌های جزئی‌تر نشان داد که پروتکل MBSR (درمان ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس 8 جلسه‌ای) بیشترین تأثیر را بر عملکرد جنسی زنان نسبت به سایر پروتکل‌ها دارد. پروتکل‌های شناختی-رفتاری و سکس‌تراپی مبتنی بر ذهن آگاهی تأثیرات مثبت اما ضعیف‌تری نسبت به MBSR داشتند. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج پژوهش می‌توان گفت که درمان‌های مبتنی بر ذهن آگاهی می‌توانند به‌عنوان یک روش مؤثر برای بهبود جنبه‌های مختلف سلامت جنسی زنان در نظر گرفته شوند.

بررسی نقش میانجی‌گری شفقت به خود در رابطه بین سرزندگی تحصیلی با پایستگی تحصیلی در دانشجویان شهر ذی‌قار

غفار کامل جیاد الرکابی

, هادی فرهادی *

, وسام نجم محمد الجوابر

, زهرا یوسفی

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی نقش میانجی‌گری شفقت به خود در رابطه بین سرزندگی تحصیلی و پایستگی تحصیلی در میان دانشجویان دانشگاه‌های شهر ذی‌قار است. روش‌شناسی: پژوهش حاضر از نوع توصیفی-همبستگی و مبتنی بر مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری شامل دانشجویان شهر ذی‌قار در سال تحصیلی ۱۴۰۲–۱۴۰۱ بود که ۳۴۵ نفر از آنان با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه‌های پایستگی تحصیلی، سرزندگی تحصیلی و شفقت به خود استفاده شد. داده‌ها با نرم‌افزارهای SPSS و AMOS نسخه ۲۳ تحلیل شدند. یافته‌ها: نتایج تحلیل مسیر نشان داد که سرزندگی تحصیلی تأثیر مستقیم و معناداری بر شفقت به خود (β = 0.49, p < 0.001) و پایستگی تحصیلی (β = 0.56, p < 0.001) دارد. همچنین، شفقت به خود نیز تأثیر مستقیم و معناداری بر پایستگی تحصیلی دارد (β = 0.45, p < 0.001). نتایج آزمون بوت‌استراپ نیز نشان داد که شفقت به خود نقش میانجی معناداری در رابطه بین سرزندگی تحصیلی و پایستگی تحصیلی ایفا می‌کند (CI = [0.161, 0.264]). نتیجه‌گیری: سرزندگی تحصیلی به‌عنوان یک منبع روان‌شناختی مثبت، هم به‌صورت مستقیم و هم از طریق افزایش شفقت به خود، می‌تواند پایستگی تحصیلی دانشجویان را تقویت کند. مداخلاتی که به ارتقاء شفقت به خود می‌پردازند، می‌توانند نقش مؤثری در تقویت سازگاری تحصیلی ایفا کنند.

درباره‌ی مجله

به اطلاع پژوهشگران عزیز می رساند نشریه "پویایی روانشناختی در اختلال های خلقی" موفق به اخذ نمایه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) شد. (اطلاعات بیشتر)

نشریه "پویایی روانشناختی در اختلال های خلقی" از تاریخ 1402/10/09تأیید اولیه کمیسیون نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را کسب و پس از ارزیابی رتبه علمی ب را کسب نمودر(لینک)

مجله «پویایی‌ روان‌شناختی در اختلال های خلقی» (PDMD) یک مجله علمی با دسترسی آزاد و داوری دوسو ناشناس است که مقالات اصیل، مرورها، ارتباطات کوتاه و گزارش‌های علمی با استانداردهای علمی و اخلاقی بالا در حوزه روان‌شناسی، با تمرکز بر اختلالات خلقی و پویایی‌های روان‌شناختی، منتشر می‌کند. این مجله چهار بار در سال به زبان فارسی توسط «انجمن هوش و استعداد ماهر» منتشر می‌شود و موضوعات علمی در زمینه‌های زیر را پوشش می‌دهد: